آنالیز بایسته های حکمرانی آموزش های فنی وحرفه ای در ایران - دکترای اقتصاد

اگر علاقمند به دریافت بهترین خدمات تحصیل در انگلیس هستید با ما همراه شوید، با مجری مستقیم ویزای تحصیلی انگلیس، با دریافت مشاوره رایگان از مجربترین تیم مهاجرتی انگلستان، بهترین مسیر را به سوی دانشگاه های انگلیس انتخاب کنید.

به گزارش گروه علمی و دانشگاهی خبرنگاران ، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی طی پژوهشی با آنالیز کاستی های حکمرانی آموزش های فنی و حرفه ای در ایران، به ارائه بایسته های حمکرانی به منظور کاهش ضعف های موجود پرداخته است.

آموزش فنی وحرفه ای در ایران سابقه طولانی مدت دارد. نقش دولت در حکمرانی در این حوزه صد درصدی بوده و بخش های خصوصی در آن نقش اندکی دارند. این موضوع باعث می گردد دولت بودجه کافی برای ایجاد آموزش با کیفیت نداشته باشد. در حالی که این شرکت ها از نیروهای کار و کارآموزهای آموزش دیده توسط آموزش فنی وحرفه ای بهره مند بوده اند. همچنین عدم ترسیم احتیاجهای بازار توسط این بخش ها منجر به عدم توازن در عرضه نیروی کار و تقاضا می گردد. به همین علت با ترسیم حمکرانی مطلوب و معین نقش بخش های خصوصی و دولتی در آن و اجرای آن می توان ضعف های موجود را از بین برد.

چرا پرداختن به آموزش فنی و حرفه ای ضرورت دارد؟

آموزش های فنی وحرفه ای در کشور ما به صورت رسمی با تاسیس هنرستان صنعتی تهران در سال 1305 شروع شد. بخش خصوصی مهم ترین بهره بردار این نظام آموزشی است، لذا توجه به تقاضا در این حوزه یک اصل اساسی محسوب می گردد. از سوی دیگر آموزش در کشور ما امر حاکمیتی است که به استناد اصل سی ام قانون اساسی دولت عهده دار ارائه آن می باشد. جمع میان این دو مولفه زمینه ساز حرکت از حاکمیت به سمت حکمرانی است. ورود این تفکر به حوزه قانون گذاری در آموزش های فنی وحرفه ای امری بسیار دقیق و پیچیده است. سازمان آموزش فنی وحرفه ای ارائه کننده آموزش های غیررسمی و کوتاه مدت و در بعضی موارد معدود بلندمدت، وزارت آموزش و پرورش ارائه کننده دوره آموزش های رسمی دوره متوسطه فنی وحرفه ای و کاردانش و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با دو دانشگاه فنی وحرفه ای و دانشگاه جامع علمی کاربردی ارائه کننده آموزش های رسمی تکنسینی یا کاردانی مهارتی هستند. ایجاد حلقه ارتباط میان این نهادها ضرورت اجتناب ناپذیری است که تا به امروز محقق نشده و خسارات آن سرمایه های ملی و انسانی را نشانه گرفته است. با توجه به تشکیل شورای عالی فنی وحرفه ای و مهارتی و شروع به کار کارگروه های ذیل آن و لازم الاجرا بودن مصوبات شورای عالی برای نهادهای ذیربط، موضوع مهمی که می تواند راستا روشن تری را پیش روی آموزش های فنی وحرفه ای قرار دهد بایسته های این نظام حکمرانی است که این گزارش در صدد تبیین آن است.

مفهوم حکمرانی و حکومت

در عمومی ترین حالت، حکومت (Government) رویکرد قانون گذاری بالا به پایین است که به دنبال تنظیم رفتار افراد و نهادها به شکل معین و کاملا جزئی می باشد. حکمرانی (Governance) رویکردی است که کوشش دارد تا پارامترهای سیستم را به گونه ای تنظیم کند که افراد و نهادها در درون آن عمل نموده و درنتیجه خودتنظیمی به وجود آمده و سیستم به نتایج مورد نظر دست پیدا کند.

حکمرانی در آموزش های فنی وحرفه ای

آموزش فنی وحرفه ای واژه ای جامع است و به جنبه هایی از فرایند آموزشی و تربیتی اطلاق می گردد که مطالعه فناوری ها و علوم وابسته، کسب نگرش ها، مهارت های عملی، فهم و دانش مرتبط با حرف و مشاغل بخش های گوناگون اقتصادی و زندگی اجتماعی، به همراه آموزش عمومی را در بر می گیرد

حکمرانی مرتبط با فرایندها، خط مشی ها (سیاست ها) و تنظیم قوانین و نهادهاست که کنشگران نظام آموزش و تربیت فنی وحرفه ای را به یکدیگر متصل می نماید. حکمرانی مسئولیت حکمرانان ملی و منطقه ای را در موضوعاتی از قبیل منابع اقتصادی، مدیریت، تضمین کیفیت و مقررات معین می نماید. قوانین حکمرانی معین می نماید چه کسی، چه چیزی را تصمیم بگیرد. حکمرانی آموزش های فنی وحرفه ای از تامین منابع ملی، وزارتخانه های ذیربط، تنظیم گری و حتی سطح کلاس های درس، کارگاه و جوامع مرتبط را (مانند اتاق های بازرگانی و…) در بر می گیرد.

حکمرانی در آموزش های فنی وحرفه ای از یک سو با مشارکت دولت و ازسوی دیگر بخش خصوصی شکل می گیرد؛ لذا از این منظر چهار شکل از حکمرانی را می توان عنوان کرد: مشارکت حداکثری دولت و بخش خصوصی، مشارکت حداقلی بخش خصوصی و حداکثری دولت، مشارکت حداقلی دولت و حداقلی بخش خصوصی، مشارکت حداکثری بخش خصوصی و شرکت ها و حداقلی دولت. از این منظر حکمرانی آموزش های فنی وحرفه ای در ایران مدل مشارکت حداکثری دولت و حداقلی بخش خصوصی است.

کاستی های وضع موجود

آموزش فنی و حرفه ای کشور دارای ضعف ها و مسائلی است که در ادامه شرح داده می گردد:

بی توجهی به اصل تاکید بر تقاضا و پرهیز از تمرکزگرایی

ساختار حاکمیتی مبتنی بر همکاری ضعیف بخش خصوصی در سیاست گذاری، هماهنگی و مدیریت موجب می گردد بخش دولتی بدون توجه به احتیاج بازار کار برنامه های ارائه آموزش را تعریف و اجرا کند که نتیجه آن یکی از دو حالت عدم تعادل یعنی کمبود مهارت در بعضی احتیاجها و اضافه بودن در سایر احتیاجهای بازار کار است. به عبارتی وجود رابطه متعادل میان عرضه و تقاضای مهارت از صرف هزینه های مهارت آموزی نابه جا پیشگیری می نماید.

عدم دخالت بخش خصوصی در تامین منابع

در ایران سهم بخش غیردولتی در تامین منابع اقتصادی آموزش فنی وحرفه ای در مقایسه با دولت نزدیک صفر است و تمام هزینه های این آموزش های گران قیمت به بودجه عمومی وابسته است در صورتی که بسیاری از دولت ها توان پرداخت این هزینه ها را ندارند و این در حالی است که بخش خصوصی می تواند و باید به عنوان استفاده کننده از نیروی کار ماهر در این فرایند نقش داشته باشد.

بی توجهی به نقش بخش خصوصی و شرکای اجتماعی در اهداف قانون

با مقایسه ای میان هدف گذاری و اهداف حکمرانی آموزش های فنی وحرفه ای بین قانون مذکور و اسناد بین المللی، می توان گفت که نقش شرکای اجتماعی، همکاری میان بخش های دولتی و خصوصی و همکاری میان موسسات خصوصی و چگونگی ارتقای آن، فراهم کردن امکان برای ذی نفعان جهت ایفای نقش در طراحی، اجرای سیاست ها، پایش و ارزشیابی، کاهش نقش دولت در تامین منابع اقتصادی، جمع آوری منابع و تنوع منابع، ارزیابی احتیاجهای اقتصادی و معین احتیاجها در اهداف قانون نظام جامع مورد توجه قرار نگرفته است.

فقدان نظام جامع اطلاعات بازار کار

یکپارچگی در سیستم های اطلاعاتی با جمع آوری داده ها و بهبود داده پردازی به همراه انتشار اطلاعات کامل و به روزرسانی شده از مولفه های اصلی حکمرانی در آموزش های فنی وحرفه ای است که البته در سیاست های کلی اشتغال نیز مورد تاکید قرار گرفته است. هم اکنون یکی از مسائل اساسی نظام آموزش فنی وحرفه ای در کشور ما فقدان اطلاعات جامع بازار کار است که موجب هدررفت آموزش و هزینه های آن و تربیت نیروی کار بدون توجه به احتیاج بازار کار می گردد.

بایسته های حکمرانی آموزش های فنی وحرفه ای در ایران

با توجه به آنالیز های اجرا شده درخصوص حکمرانی، حکمرانی آموزش های فنی وحرفه ای، مولفه های اصلی حکمرانی و با آنالیز های اجرا شده نسبت به قانون نظام جامع آموزش و تربیت فنی وحرفه ای می توان مولفه های زیر را به عنوان بایسته های حکمرانی آموزش های فنی وحرفه ای در ایران عنوان کرد.

توصیف سیستم حکمرانی

ترسیم مدل حکمرانی از وضع موجود، وضع مطلوب، فرایند اصلاح که باید واجد شاخص، نظام اندازه گیری و محورهای اصلی باشد، معین نقشه راه و نقش هر کدام از نهادها و چگونگی ارتباط این نهادها با یکدیگر به عوان نقشه راه.

معین نقطه و اهداف مطلوب با توجه به قوانین و فرهنگ و نظام معیار اسلامی.

ایجاد یک سیستم معین موقعیت نظام حکمرانی در شورای عالی فنی وحرفه ای برای ارزیابی و پایش مستمر سیاست ها.

طراحی مدل تغییر و مدل اجرای تغییر در حکمرانی آموزش های فنی وحرفه ای.

معین نقش بخش خصوصی در تامین منابع اقتصادی، تربیت نیروی انسانی، معین استانداردها، سنجش، ارائه آموزش و… .

معین نقش دفراینداد و بفراینداد و تفکیک و تلفیق در ساختار حکمرانی.

الزام دستگاه های ذیربط به تهیه نظام جامع اطلاعات بازار کار.

جمع بندی

حکمرانی فنی وحرفه ای در ایران مبنی بر مشارکت حدکثری دولت و حداقلی بخش های خصوصی است که منجر به ایجاد تعادل در آموزش ها و احتیاج بازار می گردد. از کاستی های وضع موجود حکمرانی نظام آموزش فنی وحرفه ای در ایران می توان به بی توجهی به اصل تاکید بر تقاضا و پرهیز از تمرکزگرایی، عدم دخالت بخش خصوصی در تامین منابع، بی توجهی به نقش بخش خصوصی و شرکای اجتماعی در اهداف قانون، فقدان نظام جامع اطلاعات بازار کار اشاره نمود. با توجه به آنالیز های اجرا شده، ضرورت توصیف سیستم حکمرانی، ترسیم مدل حکمرانی از وضع موجود و مطلوب، ایجاد یک سیستم معین موقعیت نظام حکمرانی در شورای عالی، معین نقش بخش خصوصی در مولفه های آموزش های فنی وحرفه ای و مهارتی و الزام دستگاه های ذیربط به تهیه نظام جامع اطلاعات بازار کار را می توان به عنوان بایسته های حکمرانی نظام آموزش فنی معرفی کرد.

این مطالعه در مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی با همکاری محبوبه محمد علی در سال 1398 اجرا شده است.

منبع: سایت جامعه اندیشکده ها