12 ماده افزودنی خطرناک رایج در خوراکی ها که نباید نادیده بگیرید - دکترای اقتصاد

1. مونوسدیم گلوتامات (MSG)

مونوسدیم گلوتامات یک ماده افزودنی پراستفاده است که عموما برای بهبود و بیشتر کردن مزه مواد غذایی ترش استفاده می شود. استفاده از این ماده اغلب در غذاهایی همچون مواد سرخ کردنی یخ زده، اسنک های نمکی و غذاهای کنسرو شده مرسوم است. آن را به غذاهایی که در رستوران ها (به خصوص فست فود) سرو می شود هم اضافه می کنند.

در سال 1969، مطالعه ای که روی جمعیتی از موش های آزمایشگاهی صورت گرفت نشان داد که مصرف مونوسدیم گلوتامات تأثیرهای منفی بسیاری روی سیستم عصبی می گذارد و فرایند طبیعی رشد و تکامل را مختل می کند. اما احتمال وارد شدن چنین آسیب هایی به مغز انسان کمتر است، چون این ماده قادر نیست از مرز موجود میان خون و مغز بگذرد.

بعضی از یافته های علمی همینطور نشان داده اند که مصرف مونوسدیم گلوتامات با افزایش وزن و بروز اختلال در فرایند طبیعی متابولیسم در انسان رابطه مستقیم دارد. عده ای نسبت به مصرف مواد غذایی حاوی مونوسدیم گلوتامات حساسیت دارند و در صورت مصرف بی رویه آن، علائمی همچون سردرد، تعریق و بی حسی عضلانی بروز می دهند. اگر در اثر مصرف مواد غذایی حاوی این ماده افزودنی چنین واکنش هایی را تجربه می کنید، آن را از رژیم غذایی خود حرف کنید.

2. رنگ مصنوعی خوراکی

این ماده افزودنی برای زیبا کردن ظاهر مواد غذایی بسیاری همچون شیرینی ها و میان وعده ها استفاده می شود. طی سال های اخیر، نگرانی های بسیاری درباره تأثیرهای مخرب احتمالی این رنگ ها روی سلامتی ابراز شده است.

رنگ های خاصی همچون آبی 1، قرمز 40، زرد 5 و زرد 6 با مقدار حساسیت بیشتری در مصرف کنندگان همراه بوده اند. یک بررسی علمی نشان داده که استفاده از رنگ های مصنوعی با بروز بیش فعالی در بچه ها مرتبط است. همچنین، نگرانی هایی در رابطه با سرطان زا بودن بعضی از این رنگ ها وجود دارد.

بر اساس بررسی های علمی اجرا شده روی جمعیتی از حیوان ها، رنگ قرمز 3، که با نام اریتروسین هم شناخته می شود، ریسک ابتلا به تومورهای تیروییدی را افزایش می دهد. از این رو در بسیاری از مواد غذایی، رنگ قرمز 40 جایگزین قرمز 3 شده است.

البته بررسی های تکمیلی دیگری نشان داده اند که بسیاری از رنگ های خوراکی سرطان زا نیستند. با این حال، باید در مصرف مواد غذایی حاوی رنگ های خوراکی تعادل را رعایت کرد.

3. نیتریت سدیم (Sodium Nitrite)

این ماده عموما در مواد گوشتی فرآوری شده استفاده می شود. نیتریت سدیم، در نقش یک ماده نگه دارنده، جلوی رشد باکتری ها را می گیرد و مزه ترش و رنگ قرمز متمایل به صورتی به گوشت می دهد.

نیتریت موجود در مواد غذایی، در حرارت بالا و در حضور آمینواسیدها، به نیتروسامین تبدیل می شود که برای سلامتی بسیار مضر است. استفاده بی رویه از مواد غذایی حاوی نیتریت و نیتروسامین باعث افزایش ریسک ابتلا به سرطان معده می شود. از آن جایی که مواد گوشتی فرآوری شده حاوی مقادیر زیادی از این مواد افزودنی هستند، استفاده کنترل نشده از آن ها می تواند ابتلا به سرطان روده بزرگ، سینه و مثانه را افزایش دهد. بعضی از بررسی های علمی اجرا شده روی نیتروسامین نشان داده اند که مصرف آن با ابتلا به دیابت نوع یک هم مرتبط است.

برای در امان ماندن از این آسیب ها، مصرف مواد گوشتی فرآوری شده را کاهش دهید و استفاده از غذاهایی همچون سوسیس و هات داگ را به حداقل برسانید. به جای این مواد غذایی، می توانید از جایگزین های پرپروتئینی مثل گوشت مرغ، گوشت گوسفند، ماهی، مغزیجات و تخم مرغ در رژیم غذایی خود استفاده کنید.

4. صمغِ گوار (Guar Gum)

صمغ گوار یک ترکیب کربوهیدراتی است که از آن برای سفت کردن و فشرده سازی مواد غذایی استفاده می شود. استفاده از این ماده افزودنی در صنایع غذایی بسیار مرسوم است و می توان آن را در بستنی، انواع سس و سوپ ها پیدا کرد.

صمغ گوار منبع غنی فیبر است و فواید زیادی برای سلامتی دارد. برای نمونه، یک بررسی علمی نشان داده که استفاده از آن برای کاهش ناراحتی های معده و درمان یبوست مفید است. استفاده از صمغ گوار برای کاهش اشتها و پایین آوردن مقدار قند و کلسترول خون هم مناسب گزارش شده است.

البته استفاده بی رویه از صمغ گوار تأثیرهای بسیار مخربی روی سلامتی می گذارد. مقدار این ماده پس از مصرف می تواند 10 تا 20 برابر افزایش پیدا کند و به بافت های مری یا روده کوچک آسیب وارد کند.

5. شربت ذرت اشباع شده با فروکتوز

این شربت نوعی شیرین کننده مواد غذایی است که از ذرت به عمل می آید. این ماده ی افزودنی در نوشابه ها، آبمیوه ها، شکلات و شیرینی ها و انواع سِریال ها استفاده می شود. غلظت بالای فروکتوز در این شربت، استفاده از آن را به تهدیدی جدی برای سلامتی تبدیل کرده است.

اضافه وزن و ابتلا به دیابت از عوارض اجتناب ناپذیر استفاده از این شربت هستند. در یک مطالعه میدانی روی 32 نفر که به مدت 10 هفته از مواد غذایی حاوی این شربت استفاده کرده بودند مشخص شد که افزایش قند خون و چربی شکم، کاهش حساسیت بدن به انسولین و التهاب عضلانی از عوارض اصلی آن است.

شربت ذرت اشباع شده با فروکتوز باعث ورود کالری های خالی به بدن می شود که هیچ ویتامین یا ماده معدنی مفیدی را برای تأمین نیازهای بدن دربرندارند.

6. شیرین کننده های مصنوعی

از این مواد افزونی در بسیاری از غذاهای رژیمی و نوشیدنی ها استفاده می شود. معروف ترین شیرین کننده های مصنوعی آسپارتام، سوکرالوز، ساخارین و اسسولفام پتاسیم هستند. بررسی های علمی نشان داده اند که استفاده از این مواد باعث افزایش وزن و بالا رفتن مقدار قند خون می شود.

به خاطر داشته باشید که بعضی از این شیرین کننده ها، مانند آسپارتام، ممکن است باعث ایجاد سردرد و حساسیت در مصرف کننده شوند. با وجود این آسیب های احتمالی، استفاده متعادل از این مواد مانعی ندارد و تهدید بزرگی برای سلامتی محسوب نمی شود.

7. کاراگینان (Carrageenan)

این ماده از جلبک دریایی قرمز استخراج شده و به عنوان ماده افزودنی برای امولسیون کردن مواد غذایی استفاده می شود. کاراگینان عمدتا در شیر بادام، پنیر کوتاژ، بستنی و پنیر گیاهی یافت می شود. بررسی های علمی اجرا شده روی جمعیتی از حیوانات نشان داده که استفاده از این ماده، تعادل مقدار قند خون را به هم می زند و باعث بروز التهاب روده می شود. کاراگینان همچنین فرایند طبیعی هضم غذا را مختل می کند و به معده آسیب می زند.

متأسفانه مقدار آگاهی در رابطه با پیامدهای منفی استفاده از این ماده افزودنی پایین است. با وجود استفاده گسترده از کاراگینان، هنوز هم می توان مواد غذایی که از این ماده افزودنی بهره نبرده اند را خریداری و از آن ها استفاده کرد.

8. سدیم بنزوات (Sodium Benzoate)

از این ماده افزودنی معمولا در نوشیدنی های گازدار و غذاهای اسیدی همچون سس سالاد، خیارشور و انواه آبمیوه استفاده می شود. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) به صورت کلی استفاده از آن را تصدیق کرده است اما بررسی های علمی متعددی نشان داده اند که مصرف سدیم بنزوات می تواند پیامدهای منفی هم داشته باشد.

یکی از این پیامدهای منفی، بروز بیش فعالی در بچه ها سه ساله است. مطالعه دیگری نشان داده که استفاده بی رویه از نوشیدنی های حاوی سدیم بنزوات می تواند باعث بروز اختلال کم توجهی-بیش فعالی (ADHD) در دانشجویان شود.

ترکیب سدیم بنزوات با ویتامین سی می تواند باعث فراوری بِنزِن شود که ارتباط تنگاتنگی با ابتلا به سرطان دارد. به خاطر داشته باشید که نوشیدنی های گازدار، حتی رژیمی و بدون قند، می توانند حاوی مقادیر بسیار بالایی از بنزن باشند.

از مصرف مواد غذایی حاوی این ماده پرهیز کنید و در صورت مصرف، حتما آب بنوشید تا مقدار جذب سدیم بنزوات کاهش پیدا کند. دفعه بعد که در پی خرید نوشیدنی گازدار هستید، به برچسب پشت بسته بندی آن دقت کنید. اگر نوشیدنی حاوی اسید بنزوییک، بنزن یا بنزوات، مخصوصا در ترکیب با مواد حاوی ویتامین سی مثل سیتریک اسید یا اسکوربیک اسید بود، در خرید آن تجدید نظر کنید.

9. چربی ترانس (Trans Fat)

این نوع چربی، اشباع نشده است و در اثر هیدروژنه شدن، قابلیت افزایش عمر مواد غذایی و حفظ یکپارچگی ساختارشان را دارد. این ترکیب در بسیاری از مواد غذایی روزمره مانند غذاهای پختنی، کره گیاهی، پاپکورن و انواع بیسکویت موجود است.

استفاده از این ماده می تواند تهدیدی برای سلامتی محسوب شود. سازمان غذا و داروی آمریکا هم اخیرا تصمیم گرفته که آن را از گروه مواد افزودنی بی خطر حذف کند. مهم ترین پیامد منفی استفاده از چربی ترانس، بالا رفتن ریسک ابتلا به بیماری های قلبی است.

تحقیق های اجرا شده روی تأثیرهای چربی ترانس همچنین نشان داده اند که استفاده بی رویه از آن باعث افزایش ریسک ابتلا به دیابت نوع 2 هم می شود. بهترین شیوه برای کاهش مقدار استفاده از چربی ترانس، استفاده محدودتر از غذاهای فراوری شده و استفاده از روغن های گیاهی است.

10. صمغ زانتان (Xanthan Gum)

از این ماده برای حفظ یکپارچگی ساختار بسیاری از مواد غذایی مانند سس ها، سوپ ها، شربت ها و مواد غذایی بدون گلوتن استفاده می شود. نکته قابل توجه در رابطه با صمغ زانتان این است که در صورت استفاده محدود، می تواند برای بدن مفید باشد.

مطالعه ای علمی نشان داده که مقدار قند خون پس از استفاده از برنج حاوی صمغ زانتان کمتر از زمانی است که برنج به صورت عادی مصرف می شود. این ماده می تواند در کاهش مقدار کلسترول خون و القای احساس سیری هم ایفای نقش کند. اما باید توجه داشت که مصرف بی رویه مواد غذایی حاوی این صمغ می تواند باعث بروز مشکل هضم غذا، التهاب روده و معده، بیماری های قلبی و دیابت شود.

11. مزه های مصنوعی

مزه های مصنوعی دسته ای از مواد شیمیایی هستند که برای شبیه سازی بعضی مزه ها استفاده می شوند و انواع بسیار متنوعی دارند. بررسی های علمی اجرا شده روی حیوان ها نشان داده که این مزه ها می توانند به سلامت خون لطمه بزنند.

برای مثال، در آزمایشی که روی موش های آزمایشگاهی که به مدت هفت روز از مزه های مصنوعی تغذیه کرده بودند صورت گرفت مشخص شد که استفاده از این مزه ها با کاهش مقدار فراوری گلبول های قرمز در خون رابطه مستقیم دارد. به علاوه، بعضی مزه ها، مانند مزه شکلات، بیسکویت و توت فرنگی، می توانند سلول های مغز استخوان را تخریب کنند.

هنگام خرید به برچسب های موجود روی بسته های مواد غذایی دقت کنید و سعی کنید غذاهایی را تهیه کنید که کم ترین مقدار مزه مصنوعی را داشته باشند. اگر طرفدار مزه خاصی هستید، به جای استفاده از مزه شبیه سازی شده، در صورت امکان از خود آن ماده غذایی استفاده کنید.

12. عصاره مخمر (Yeast Extract)

این عصاره به بسیاری از غذاهای ترش مزه مانند پنیر، سس سویا و اسنک های نمکی اضافه می شود تا مزه شان را دوچندان کند. عصاره مخمر از ترکیب کردن مخمر و شکر در محیط گرم و سپس قرار دادن آن در یک سانتریفیوژ برای از بین بردن پوسته ی سلولی مخمر حاصل می شود.

این فرایند باعث می شود که عصاره مخمر حاوی مقادیری از گلوتامات باشد. همانطور که قبلا اشاره کردیم، استفاده از مواد غذایی حاوی گلوتامات می تواند باعث بروز سردردهای خفیف و بی حسی موضعی در بعضی افراد شود. به علاوه، عصاره مخمر سرشار از سدیم است و مصرف زیاد سدیم باعث افزایش فشار خون و بروز بیماری های قلبی می شود. البته مقدار عصاره مخمر استفاده شده در مواد غذایی آنقدر زیاد نیست، اما مصرف محدود یا حذف آن برای پیشگیری از بروز مشکل های احتمالی توصیه می شود.

کلام آخر

استفاده از مواد غذایی حاوی مواد افزودنی در عصر حاضر اجتناب ناپذیر است. این در حالی است که بسیاری از این مواد افزودنی در مقادیر ناچیز به غذاها افزوده می شوند و در صورت داشتن الگوی مصرف متعادل مشکل جدی برای سلامتی ایجاد نمی کنند. با این وجود، همیشه به خاطر داشته باشید که قبل از خریدن مواد غذایی، نگاهی به لیست مواد افزودنی موجود در آن ها بیندازید و از استفاده بی رویه از غذاهای غیراورگانیک خودداری کنید.

این مطلب فقط جنبه آموزش و اطلاع رسانی دارد. پیش از استفاده از توصیه های این مطلب حتما با یک متخصص مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر بیانیه رفع مسؤولیت خبرنگاران مگ را بخوانید.

منبع: Healthline