دیالکتیک جامعه و ادبیات در مقاله های پژوهشی زرین کوب - دکترای اقتصاد

وی اطلاعات و پژوهش های عمیقی در حوزه ادبیات و تاریخ داشت و دیدگاهی نو و نگاهی تحلیلی و انتقادی در حوزه ادبیات عرفانی داشت که در آثاری چون ارزش میراث صوفیه،جستجو در تصوف ودنباله جستجوخود را نشان می دهد.

زرین کوب سال ها درباره بزرگان ادب فارسی چون عطار، مولانا و حافظ تحقیق کرد و در مقاله های ارزشمند خود از جملهشصت ودو، جلال الدین مولوی ملای روم، ملاحظاتی درباره شیخ عطار، عطار پیر اسرار، درباره عطار و صادی بال سیمرغ طریقی نو در پژوهش ادبی را عرضه کرد. شیوه تازه او در ساختار بیان مطلب و دگرگونی چارچوب نوشته و آزادی عملی که در تک تک مقاله ها برای خود قائل بود، به مقبولیت مقاله ها یاری نموده و نوشته هایش دیالکتیکی میان جامعه و ادبیات است.

یکی از مشهورترین آثار ادبی به جای مانده از زرین کوب، سر نی است که برای افرادی نوشته شده که با مفاهیم ابتدایی و اولیه طریقت صوفیانه، آشنایی مختصری داشته باشند. زرین کوب در این اثر دو جلدی از عظمت و شکوه مولانا صحبت نموده و اندیشه های او را واکاوی نموده، سپس به سراغ مثنوی رفته و به توضیح آن پرداخته است.

سر نی کتاب 16 فصل دارد و هر فصل به قسمت های کوچک تری تقسیم شده است که خواندن اثر را برای مخاطبان آسان تر می نماید.

پیر گنجه در جستجوی ناکجاآباد نیز دیگر کتاب بی بدیل از این نویسنده در حوزه شناخت نظامی است که اطلاعات جامعی درباره زندگی این شاعر را در اختیار مخاطبان قرارمی دهد. زرین کوب ابتدا به سراغ شهر گنجه رفته و به تشریح موقعیت های سیاسی، جغرافیایی، دینی، اجتماعی و فرهنگی این شهر پرداخته است. وی از جنگ ها و درگیری هایی که در گنجه بین گروه های مختلف رخ می داد صحبت نموده و فضای جامعه ای که نظامی روزگاری در آن نفس کشیده را برای مخاطب به تصویر کشیده است. این اثر در 10 فصل نوشته شده که از جمله آنها می توان به راز گنج، گنبد پرنیان هفت پیکر، نغمه در خلوت و زبان و قصه اشاره نمود.

زرین کوب بعلاوه کتابی تحقیقی و ارزشمند در 12 فصل در حوزه حافظ شناسی دارد که نام از کوچه رندان را برایش برگزیده و در آن عقاید و اندیشه های این شاعر را معرفی نموده و از جلوه های مختلف شخصیتی حافظ پرده برداشته است.

با کاروان حله نیز در واقع مجموعه مقالات زرین کوب در خصوص شاعران مختلف است. وی در این اثر به آنالیز زندگی، سبک و آثار 20 شاعر مختلف از جمله منوچهری دامغانی، ناصر خسرو، فرخی سیستانی، رودکی، مسعود سعد و نظامی گنجوی پرداخته است.

تمام آثار ادبی به جای مانده از زرین کوب خواندنی و مجذوب کننده هستند چراکه حاصل تحقیق و مطالعه کسی هستند که عمری را با عشق و کوشش صرف غواصی در اقیانوس عمیق شعر و ادب فارسی کلاسیک نموده تا نسل امروز و فردا از مرواریدهای گرانبهای این اقیانوس بی بهره نمانند.